Yunus Türkölmez, “Tarihimizde İlk Kadın Mitingi Kastamonu’da Yapıldı” başlıklı yazısını okuyucularına sundu.
Bugün 10 Aralık 2025. 10 Aralık 1919’da Kastamonu’da düzenlenen kadın mitinginin 106. yıl dönümünü kutluyoruz. Tarihimizin sayfalarında “Türkiye’de ilk Türk Kadın Mitingi” olarak yeri alan bu mitingin en önemli yanı ilk olmasının yanında, emperyalist devletlerin vatanın bütünlüğüne ve bağımsızlığına yönelik saldırılarına karşı yurtsever bir uyanışın ve direnişin oluşmasındaki katkısıdır.
Emperyalist işgale karşı direnişin ve bağımsızlık fikrinin oluşmasında, yaygınlaşmasında düzenlenen çok sayıda mitingin rolü büyük olmuştur.
Sultanahmet Mitingleri:
Birinci miting; işgalden bir hafta sonra 23 Mayıs 1919 tarihinde Cuma namazı sonrasında İstanbul Sultanahmet meydanında yapılmıştır. İkinci miting; İşgal kuvvetlerinin yasağına rağmen bundan tam bir hafta sonra 30 Mayıs 1919 tarihinde yine Sultanahmet’te ve yine Cuma namazı sonrası yapılmıştır. Bu mitingden sonra işgal kuvvetlerinin Sadrazamlığın bilgisi dahilinde yayınladıkları sert bir genelge ile her türlü direniş ve toplantı yasaklanmıştır. Bu nedenle altı ay boyunca İstanbul’da hiçbir miting ve protesto yapılamamıştır. Üçüncü miting; Erzurum ve Sivas Kongrelerinden sonradır ki 10 Ekim 1919 tarihinde yine Sultanahmet’te yasağa rağmen yapılmıştır. Dördüncü mitingi ise nihayet 13 Ocak 1920 tarihlerinde yine bir cuma günü yapılmıştır.
Bu mitinglerin ana ruhu Halide Edip’in şu sözlerinde kendini bulmuştur. “Hükümetler düşmanımız, milletler dostumuz ve kalbimizdeki haklı isyan kuvvetimizdir.”
Mitinglerdeki ana amaç, Osmanlı sarayına, I. Dünya Savaşı'nın galibi Avrupa hükûmetlerine ve Avrupa kamuoyuna ülkenin işgaline karşı halkın sesini, itirazını duyurmaktı.
Kastamonu Kadın Mitingi:
İşte bu mitingler arasında, 10 Aralık 1919 tarihinde Kastamonu’da düzenlenen bir mitingi ayrıca dikkati çekmektedir. Çünkü bu miting, İstanbul ve Anadolu’nun çeşitli yörelerinde düzenlenenlerden farklı olarak, düzenleyicilerinin ve katılımcılarının tamamının kadın olduğu ilk mitingdir.
Miting tertip komitesinde de sadece kadınlar vardır. Bu girişimin oluşmasında Mustafa Kemal Atatürk'ün tamimleri üzerine kurulmuş olan Müdafaa-ı Hukuk Cemiyetinin Kadınlar Kolunun rolü büyüktür. Bu komitede yer alan öncü kadınlarımız: Polis Müdürü Halil Bey’in eşi Zekiye Hanım, Defterdar Ferit Bey’in eşi Kamran Hanım, Sağlık Müdürü Ferruh Bey’in eşi Saime Hanım, Maarif Müdürü Talat Bey’in eşi Bedriye Hanım, Vilayet Mektupçusu Fuad Bey’in eşi Münire Hanım, Fırka Kumandanı Miralay Osman Bey’in kızı Refika Hanım ve Reji Müdürü Ömer Bey’in kızı Neyyire Hanım.
Tertip heyetinin çağrısı üzerine 10 Aralık 1919 günü, üç binden fazla kadın, Darülmuallimat (Kız Öğretmen Okulu) bahçesinde toplanarak, yurdun işgalini, işgal kuvvetlerinin yaptığı vahşetleri ve yapılan haksızlıkları şiddetle protesto eder.
Mitingde tertip heyeti başkanı Zekiye Hanım, yine tertip heyetinden Refika Hanım ile Darülmuallimat Müdiresi Hikmet Hanım ile yardımcısı İclal Hanım birer konuşma yapar. Bu konuşmalardan sadece Zekiye hanımın söyledikleri gazetelerde yer almıştır. Konuşmaların içeriğinde yurdun birçok şehrindeki işgaller kınanmış ve kadınlar olarak harekete geçmeleri, mücadeleye katılmaları çağrısı yapılmıştır.
Mitingde, ABD Başkanı Wilson ile Fransa Cumhurbaşkanı Poincare’nin eşlerine, İngiltere ve İtalya Kraliçelerine ve Hindistan İmparatoriçesine birer protesto telgrafı çekilmesi kararı alınmıştır. Daha sonra bu telgraflar çekilerek işgaller protesto edilmiş ve düşmanların ülkemizi derhal terk etmeleri istenmiştir.
Bu telgraflar son derce diplomatik bir üslûpla kaleme alınmıştır.
Ayrıca miting sonrasında padişaha ve sadrazama da birer telgraf gönderilerek bilgi verilmiştir.
O günün koşullarında, bir taşra kentinde kadınlar tarafından yapılan bu miting, Kastamonulu kadınların bağımsızlık bilincinin ne kadar yüksek olduğunu açıkça göstermektedir. Miting, bu bilincin daha da açığa çıkmasına sebep olmuştur. Nitekim, Şerife Bacı, Halime Çavuş ve Halime Kaptan gibi pek çok Kastamonulu kadının vatan savunması için yaptıkları destansı özveri ve başarıları tarihe altın harflerle yazılmıştır. Ordunun her türlü ihtiyacını cepheye taşımak için bin bir güçlükle büyük işler başaran o fedakâr ve yurtsever kadınlarımıza çok şey borçluyuz.
Burada Kastamonu’ya şu hakkı da teslim etmek zorundayız. Bunu da en güzel şekilde dile getiren bir yüksek lisans tezinden şu alıntıyla yazımızı noktalayalım.
“Kastamonu; başından beri tüm yöneticileriyle, halkıyla, din adamlarıyla Mustafa Kemal Atatürk'ün yanında yer aldı. Erkekleri kadar kadınları da cephe gerisinde mücadelesini sürdürdü. Gücü yerinde tüm erkeklerini cepheye gönderen Kastamonu'da, cephane taşıma işi kadınlara kaldı. Millî duygularıyla Kastamonu kadını bu görevi yerine getirdi.”
(Kıran, M. (2019). “Millî Mücadele'de Kastamonu Kadınları ve İlk Kadın Mitingi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi.
*Çok sayıda kaynak okuması yapılmış olup, ağırlıkla şu çalışmalar referans alınmıştır: Eski, Mustafa. “Kastamonu’da Yapılan İlk Kadın Mitingi”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 9, Sayı 27 (Kasım 1993): 653-62. / Prof. Dr. Mustafa Serhat Yılmaz’ın. “Millî Mücadele Döneminde Kastamonu İlk Türk Kadın Mitingi” Tebliği. 2014.
