Yunus Türkölmez, “1923-1950 Arası Bakanların Taşköprü Gezilerinden Notlar 2” başlıklı makalesini okuyucularına sundu.
Yazımızın birinci bölümünde Millî Mücadele Dönemi’nde Kastamonu’nun işgale uğramamış olması nedeniyle Ankara Hükümetine sağladığı lojistik ve askeri destekten bahisle savaş boyunca Anadolu’ya geçmek isteyen pek çok devlet adamı ve meşhur kişinin İnebolu - Ankara güzergâhını kullanarak Millî Mücadeleye katıldığını yazmıştık.
Bu önemi nedeniyle Millî Mücadele Dönemi’nde Kastamonu’yu pek çok önemli devlet adamı ve kişinin, önemli yabancı heyetlerin ziyaret ettiğini de yazarak bazılarını isimleriyle anmıştık.
Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasının ardından da Kastamonu’ya önemli ve meşhur kişilerin ziyaretlerin devam ettiğini ve bu ziyaretlerin en önemlisin de Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’nın 1925 yılındaki Kastamonu gezisi olduğunu ayrıca belirtmiştik.
Cumhurbaşkanımız Gazi Mustafa Kemal’in, Kastamonu ziyareti sırasında 29 Ağustos 1925 tarihinde Taşköprü’ye de uğradığını, ilçemizi şereflendirdiğini ve bunun ayrı bir yazı konusu olacak kadar önemli olduğu için şimdilik sadece kısa bir bilgi olarak aktardığımızı belirtmiştik.
Kastamonu’yu 1923-1950 yılları arasında dönemin eğitim, sağlık, tarım, ekonomi ve ticaret, adliye, bayındırlık, gümrük ve tekel, içişleri ve işletmeler bakanları ziyaret etmiştir.
Bu Bakanların bazıları Kastamonu gezileri sırasında güzel ilçemiz Taşköprü’ye de uğramış ve incelemelerde bulunmuşlardır. Yazımızın birinci bölümünde, İktisat Vekili Mustafa Rahmi Bey’in (1928), İçişleri Bakanı Hilmi Uran’ın (1943), Tarım Bakanı Şevket Raşit Hatipoğlu’nun (1945) ziyaretlerini aktarmıştık. Şimdi buradan devam edelim:
4-A- Sağlık Bakanı Behçet Uz’un Kastamonu Gezisi, 1946:
Sağlık Bakanı Doktor Behçet Uz, Zonguldak, Karabük, Kastamonu ve Çankırı’daki sağlık müesseselerini ve buraların sağlık durumunu incelemek üzere 1946 yılı Ağustos ayında bir seyahate çıkmıştır. Bakanın bu gezi heyetinde, Ticaret Bakanı Atıf İnan ve Ekonomi Bakanı Bekir Balta da vardır.
Heyet Zonguldak ve Karabük’te incelemelerini tamamladıktan sonra 2 Eylül 1946 Pazartesi akşamı Karabük üzerinden Araç yolu ile Kastamonu’ya gelmişlerdir. Akşamleyin bakanların şerefine Ticaret Odası tarafından bir yemek ziyafeti verilmiştir.
Sağlık Bakanı Behçet Uz, vali ile birlikte 3 Eylül 1946 Salı günü ilk olarak Devlet Hastanesi’ni ziyaret etmiş ve hastane hakkında bilgi almıştır. Müteakiben Ballı Dağı’na giderek yapılması muhtemel bulunan sanatoryumun yerini gezmiş ve Belediye’yi ziyaret etmiştir.
Sağlık bakanı, ticaret ve ekonomi bakanı ile birlikte öğleden sonra Taşköprü ilçesine gelerek burada bulunan kendir soyma fabrikasını gezmişler ve incelemelerini bitirdikten sonra otomobillerine binerek il merkezine hareket etmişler ve aynı günün akşamı da Ankara’ya gitmek üzere Kastamonu’dan ayrılmışlardır.
Behçet Uz (1893-1986)
4-B- Ekonomi Bakanı Bekir Balta ve Ticaret Bakanı Atıf İnan’ın Kastamonu Gezisi, 1946.
Ticaret ve Ekonomi Bakanları 3 Eylül 1946 Salı günü beraberinde Sümerbank Genel Müdürü Hulki Alisbah, Taşköprü Kendir Fabrikası Müdürü Tarık Alisbah ve Kastamonu Dokumacılar Kooperatifi başkanı ile birlikte Taşköprü ilçesine gitmişlerdir.
Bakanlar, Taşköprü Belediyesi’nde kendilerini ziyarete gelenlerle memleket işlerini görüşmüşler ve ardından Taşköprü Kendir Soyma Fabrikası’nı gezmişlerdir. Öğleden sonra saat 15.00’te Taşköprü’den ayrılarak Kastamonu’ya hareket etmişlerdir. Bakanlar Taşköprü’den gelirken yol üzerinde Dokumacılar Kooperatifi’nin yaptırmakta olduğu Boya Santrali’ne uğramışlar ve kooperatif başkanından bilgi almışlardır.
Üç bakan saat 18.00’de valiyi makamında ziyaret ederek Kastamonu gezilerini tamamlar ve aynı günün (3 Eylül 1946 Salı) akşamı Ankara’ya gitmek üzere Kastamonu’dan ayrılmışlardır. (*“Bakanlarımız İlçemizde görüşmelerde bulundular”, Doğrusöz, 6 Eylül 1946, Sayı: 963, s. 1)
Tahsin-Bekir Balta (1902-1970)
Ahmet Atıf İnan (1895-1970)
5- Tarım Bakanı Tahsin Coşkan’ın Kastamonu Gezisi, 1948:
Tarım Bakanı Tahsin Coşkan, Orman Genel Müdürlüğü Özel Kalem Müdürü ve bir tarım uzmanı ile birlikte Kastamonu havalisinde orman işletmelerini gezmek ve diğer tarım meselelerine dair yakın incelemelerde bulunmak amacıyla 23 Ocak 1948 Cuma günü otomobille Ankara’dan hareket eder.
Kastamonu milletvekili ve fahri hemşehrisi de olan Tarım Bakanı Tahsin Coşkan aynı gün saat 15.00’te Kastamonu’ya gelmiş ve Halkevinde bir süre istirahat ettikten sonra Taşköprü’ye geçmiştir.
Tahsin Coşkan beraberindeki uzmanlarla birlikte Taşköprü, İnebolu ve Küre ilçelerinde incelemelerde bulunduktan sonra 26 Ocak 1948 Pazartesi günü sabahı Ankara’ya gitmek üzere Kastamonu’dan ayrılmıştır. (* “B. Tahsin Coşkan Taşköprü’ye gidiyor”, Ulus, 23 Ocak 1948, Sayı: 9529, s. 2 / ** “Tarım Bakanımız geldi”, Doğrusöz, 24 Ocak 1948, Sayı: 110, s. 1)
Tahsin Coşkan (1890-1952)
6- Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Kemali Bayazıt’ın Kastamonu Gezisi, 1948:
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Dr. Kemali Bayazıt 17 Temmuz 1948 Cumartesi günü Çankırı, Kastamonu, Bolu, Yozgat ve Zonguldak illerinde incelemelerde bulunmak üzere bir yurt gezisine çıkmış ve geceyi Çankırı’da geçirdikten sonra 18 Temmuz 1948 Pazar günü de Kastamonu’ya gelmiştir.
Kastamonu’da ilk olarak Vali Konağı’nı ziyaret etmiş ve ardından İnebolu ilçesine giderek incelemelerde bulunduktan sonra akşamleyin tekrar Kastamonu’ya dönmüştür. Bakan Kemali Bayazıt, 19 Temmuz 1948 Pazartesi günü de Taşköprü ilçemizi ziyaret etmiş ve ziyaret bitiminde Kastamonu’ya geri dönmüştür. İki günlük Kastamonu gezisini tamamlayan Bakan 20 Temmuz 1948 Salı günü sabahı Zonguldak’a gitmek üzere Kastamonu’dan ayrılmıştır. (*“Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı”, Doğrusöz, 21 Temmuz 1948, Sayı: 159, s. 1)
Kemali Bayazıt (1903-1972)
7- Adalet Bakanı Fuat Sirmen’in Kastamonu Gezisi,1949:
Adalet Bakanı Fuat Sirmen, 22 Ağustos 1949 Pazartesi günü otomobille Kastamonu’ya gelmiştir. Kastamonu’da cezaevini gezmiş, yetkililerden cezaevi hakkında bilgi almış ve tutukluların dertlerini dinlemiştir. Daha sonra Adliye Sarayı ve Belediye’yi ziyaret etmiştir.
Adalet Bakanı Fuat Sirmen günü birlik Kastamonu gezisini tamamlamasının ardından Sinop’a gitmek üzere hareket etmiştir. Yol üzerinde Taşköprü ve Boyabat’a uğrayarak adliye mensupları ile görüşmüştür. (*“Adalet Bakanı Cezaevini gezdi”, Kastamonu, 22 Ağustos 1949, Sayı: 311, s. 1 / ** “Adalet Bakanı Fuat Sirmen”, Doğrusöz, 23 Ağustos 1949, Sayı: 255, s. 1)
Ali Fuat Sirmen (1899-1981)
8- Başbakan Şemsettin Günaltay ve İşletme Bakanı Münir Birsel’in Kastamonu Gezisi, 1950:
Başbakan Şemsettin Günaltay’ın 14 Mayıs 1950 genel seçimleri öncesinde Kastamonu’ya yapmış olduğu geziye İşletme Bakanı Münir Birsel de eşlik etmiştir. Geziye ayrıca Eti ve Sümerbank Genel Müdürleri de katılmıştır. Heyet 10 Nisan 1950 Pazartesi günü saat 11.30’da Kastamonu’ya gelmişlerdir.
Vali, milletvekilleri ve şehrin ileri gelenleri tarafından karşılanan Başbakan saat 12.00’de Halkevi binası balkonundan seçimlerle ilgili bir konuşma yapmıştır.
Ardından Başbakan ve işletme bakanı Taşköprü ilçesine gitmişler ve saat 15.00’te ilçe girişinde kalabalık bir halk kitlesi tarafından karşılanmışlardır. Önce Belediye’ye giderek burada bir süre istirahat eden Başbakan daha sonra Beledi- ye bahçesinde halka bir konuşma yapmıştır.
Bundan sonra ise Başbakan ve İşletme Bakanı, Sümerbank’ın Taşköprü’de tesis etmekte olduğu kendir fabrikasını gezmişlerdir. Fabrika yetkilileri bu esnada Başbakan ve İşletme Bakanına şu malumatı vermişlerdir.
“Kastamonu ve Taşköprü havalisi, bilhassa kendir istihsal mıntıkalarıdır. Taşköprü’de yılda 2.880 hektar kendir ekilmekte ve 2.500-3.000 ton lif halinde kendir istihsal edilmektedir.
Bu sene bu miktar 4.000-5.000 tonu bulmuştur. Buradaki fabrikanın kapasitesi 4.000 ton sak ile 600 ton lif işlemektedir. Bu fabrika bilhassa memleketimizde kanaviçe ve çuval sanayinin inkişafında çok büyük bir rol oynayacaktır.”
Başbakan ve beraberindeki heyet fabrikadaki incelemelerini bitirdikten sonra saat 16.30’da Taşköprü’den Kastamonu’ya hareket etmişlerdir. Akşamüzeri Kastamonu’ya gelen başbakan ve işletme bakanı günü birlik Kastamonu gezi programını tamamlamasının ardından Zonguldak’a gitmek üzere Kastamonu’dan ayrılmışlardır.
Şemsettin Günaltay (1883-1961)
Mustafa Münir Birsel (1897-1990)
(*) Kaynak: “BAKANLARIN KASTAMONU GEZİLERİ (1923-1950). Emine PÜR. “KASTAMONU TARİHİ ARAŞTIRMALARI (Şehir, Toplum ve Ekonomi) Berikan Yayınevi. Ankara 2023. Sayfa 527-560.
Not: Yazımızda Bakanların Kastamonu gezilerindeki ayrıntıya girilmeden kısa bir bilgi ile esas olarak Taşköprü ziyaretleri ele alınmıştır.
