Yunus Türkölmez, “1923-1950 arası bakanların Taşköprü gezilerinden notlar” başlıklı makalesini okuyucularına sundu.
Millî Mücadele Dönemi’nde ülkemizin pek çok şehri işgale uğramasına rağmen Kastamonu işgale uğramamış ve Ankara Hükümetinin dışarı ile bağlantısı daha çok İnebolu - Kastamonu yolu üzerinden sağlanmıştır.
Savaş boyunca Anadolu’ya geçmek isteyen pek çok devlet adamı ve meşhur kişi de İnebolu - Ankara güzergâhını kullanarak Millî Mücadeleye katılmışlardır. Ayrıca savaş boyunca cepheye ambar ve depolardaki her türlü eşya, silah ve cephane de bu yol güzergâhı üzerinden taşınmıştır.
İnebolu’dan Ankara’ya uzanan 344 kilometrelik bu yol güzergâhına bugün “İstiklal Yolu” denilmektedir
Bu önemi nedeniyle Millî Mücadele Dönemi’nde Kastamonu’yu pek çok önemli devlet adamı ve kişi ziyaret etmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır: İsmail Habip Bey, Miralay Osman Bey, Tunalı Hilmi Bey, Eşref Edip Bey, Rıza Nur Bey, Yusuf Kemal Bey, Mehmet Akif Bey, Tevfik Rüştü Bey, Bekir Sami Bey, Topal Osman Ağa, Ali Fuat Paşa, Mehmet Emin Bey, Yusuf Akçura, Yakup Kadri Bey, Ahmet Ağaoğlu, İsmail Hakkı Bey, Mustafa Necati Bey, Enver Behnan Bey, Rauf Orbay, Ahmet Emin Yalman, Cemal Paşa, Hamdullah Suphi Bey, İsmail Canpolat ve Kazım Karabekir Paşa’dır.
Ayrıca Millî Mücadele Dönemi’nde Türk ve İslam dünyasına mensup önemli heyetler ve kişiler de Kastamonu’yu ziyaret etmiştir.
Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasının ardından da Kastamonu’ya önemli ve meşhur kişilerin ziyaretleri devam etmiştir. Bu ziyaretlerin en önemlisi de Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’nın 1925 yılındaki Kastamonu gezisidir. Mustafa Kemal Paşa, maiyeti ile birlikte 23 Ağustos 1925 Pazar günü akşamı Çankırı yolu üzerinden Kastamonu’ya gelmiş ve bu gezisi sırasında şapkayı halka tanıtarak, şapka ve kıyafet konulu önemli konuşmalar yapmıştır. Kısacası Şapka Devriminin temeli burada atılmıştır. Cumhurbaşkanı ve maiyeti 31 Ağustos 1925 tarihinde Kastamonu’dan ayrılmıştır.
Cumhurbaşkanımız Gazi Mustafa Kemal’in, Kastamonu ziyareti sırasında 29 Ağustos 1925 tarihinde Taşköprü’ye de uğradığını, ilçemizi şereflendirdiğini belirtmeden geçemeyiz. Bu ayrı bir yazı konusu olacak kadar önemli olduğu için şimdilik sadece bu kadar belirtmiş olalım.
Kastamonu’yu 1923-1950 yılları arasında dönemin eğitim, sağlık, tarım, ekonomi ve ticaret, adliye, bayındırlık, gümrük ve tekel, içişleri ve işletmeler bakanları ziyaret etmiştir.
Bu Bakanların bazıları Kastamonu gezileri sırasında güzel ilçemiz Taşköprü’ye de uğramış ve incelemelerde bulunmuşlardır. İşte tarihi sırasına göre Taşköprü’yü ziyaret eden TC. Hükümeti Başbakanı ve Bakanları:
1-İktisat Vekili Mustafa Rahmi Bey (Köken)’in Kastamonu Gezisi, 1928:
İktisat Vekili Mustafa Rahmi Bey, orman, ticaret ve dâhiliye müdürleri ile birlikte 16 Haziran 1928 Cumartesi günü sabah saat dörtte otomobil ile Ankara’dan Kastamonu’ya doğru hareket ederek, Ilgaz yolu üzerinden akşam saat 21.00’de Tosya ilçesine gelmiş ve geceyi burada geçirmişlerdir.
Rahmi Bey, 17 Haziran 1928 Pazar günü Tosya ilçesinde çeltik sahasını tetkik etmiş ve Tosya’da incelemelerde bulunduktan sonra saat 16.30’da Kastamonu’ya hareket etmiştir. Akşamüzeri Kastamonu’ya gelen heyeti Belediye, Ticaret Odası, Ziraat Odası ve erkânı memurinden birçok kişi karşılamıştır. Rahmi Bey, akşamleyin Belediye binasında Ticaret Odası tarafından şerefine verilen ziyafete katılmıştır.
Rahmi Bey, Açıksöz gazetesi sahibi ve başyazarı Hüsnü (Açıksöz), orman ve ziraat müdürleri ile birlikte 18 Haziran 1928 Pazartesi günü sabahı Sinop’a gitmek üzere yola çıkmış ve Taşköprü’ye de uğramıştır. İktisat vekilimiz Taşköprü’de özellikle kendir ziraatı hakkında incelemelerde bulunmuş, bu mahsulün ıslah çareleri için bizzat köylülerle temas etmiş ve halk ile muhtelif konular hakkında sohbet ettikten sonra saat 11.30’da Boyabat’a doğru hareket etmiştir.
Vekil Bey, Boyabat ve Sinop’ta çeltik sahası, balıkçılık, tütüncülük, yayla ve sahil ziraatı ve ormanlar hakkında tetkikatta bulunduktan sonra 20 Haziran 1928 Çarşamba günü Sinop’tan Kastamonu’ya aynı güzergahtan geri dönmüş ama bu dönüşünde Taşköprü’de durakladığına dair somut bir veri yoktur.
(* “Vekillerimiz Seyahatlerine Devam Ediyor”, Vakit, 19 Haziran 1928, Sayı: 3752, s. 2; / * “İktisad Vekilinin Beyanatı”, İkdam, 19 Haziran 1928, s. 3. 44. / *“İktisad Vekili Boyabat’ta”, Vakit, 20 Haziran 1928, Sayı: 3753, s. 1; / *“Vekillerin Seyahati”, Vakit, 21 Haziran 1928, Sayı: 3754, s. 2; / * “Vekillerin Seyahati”, Cumhuriyet, 21 Haziran 1928, Sayı: 1478, s. 2. 45 / *“Muhterem İktisad Vekilimizin Tedkikleri”, Açıksöz, 21 Haziran 1928, Sayı: 2277, s. 1.)
İktisat Vekili Mustafa Rahmi Bey (1881-1952)
2- İçişleri Bakanı Hilmi Uran’ın Kastamonu Gezisi,1943:
İçişleri Bakanı Hilmi Uran, 27 Kasım 1943’te meydana gelen Tosya depreminin ardından etkilenen bölgelerde incelemelerde bulunduktan sonra Çankırı valisi ve özel kalem müdürü ile birlikte 3 Aralık 1943 Cuma günü saat 17.00’de Kastamonu’ya gelmiştir.
İlk olarak Halkevi’ni ziyaret etmiş ve burada bir süre dinlendikten sonra Devlet Hastanesi’ne giderek, orada Tosya depreminde yaralanıp il merkezine nakledilen hastaları ziyaret etmiş ve yaralıların ayrı ayrı hatırlarını sormuştur. Hastaneden ayrıldıktan sonra Halkevi’ne gelmiş ve geceyi burada geçirmiştir.
Hilmi Uran, 4 Aralık 1943 Cumartesi günü sabahı saat 08.00’de depremin vermiş olduğu hasarı incelemek üzere Tosya ilçesine hareket etmiş ve ona Kastamonu Milletvekili Tezer Taşkıran da eşlik etmiştir.
Hilmi Uran, Tosya’da incelemelerini bitirdikten sonra aynı gün saat 17.00’de il merkezine gelmiş ve Milletvekili Hilmi Çoruh, Vali Muavini Abidin Erener, Belediye Reisi ve Emniyet Müdürü ile birlikte çarşıya çıkmışlar ve zelzeleden müteessir olan yerleri gezdikten sonra Belediye’ye gelerek yirmi dakika kadar kalmıştır. Belediye başkanından ilin umumi vaziyeti hakkında bilgi aldıktan sonra Halkevi’ne gelmiş ve geceyi burada geçirmişlerdir.
İçişleri Bakanı Hilmi Uran, 5 Aralık 1943 Pazar günü sabahı saat 09.30’da Halkevinden ayrılarak Hükümet Dairesi, Emniyet Müdürlüğü, Ticaret Odası ve Dokumacılar Kooperatifi’ni ziyaret etmiş ve ardından çarşıyı gezmiş ve öğleden sonra Taşköprü ilçesine gitmek üzere il merkezinden ayrılmıştır.
Taşköprü’de incelemelerini tamamladıktan sonra il merkezine geri dönen Bakan ve beraberindekiler akşam saat 19.00’da Belediye tarafından Halkevi salonunda verilen ziyafete katılmıştır. Kastamonu gezi programını tamamlayan Hilmi Uran, 6 Aralık 1943 Pazartesi günü sabahı saat 08.00’de Özel Kalem Müdürü Şadan Altıok ve Kemal Talay ile birlikte Ankara’ya gitmek üzere Kastamonu’dan ayrılmıştır.
Taşköprü ilçemizde yaptığı inceleme ve ziyaretleri hakkında daha fazla bir bilgi bulamadım.
(* “Sayın Dâhiliye Vekilimiz evvelki akşam şehrimize geldiler”, Doğrusöz, 4 Aralık 1943, Sayı: 707, s. 1.)
İçişleri Bakanı Hilmi Uran (1886-1957)
3- Tarım Bakanı Şevket Raşit Hatipoğlu’nun Kastamonu Gezisi, 1945:
Tarım Bakanı Şevket Raşit Hatipoğlu beraberinde Orman Umum Müdürü Nazım Batur ve özel kalem müdürü olduğu halde 25 Ağustos 1945 Cumartesi günü akşamı Kastamonu’ya gelmişler ve vali tarafından misafir edilmişlerdir.
Şevket Raşit Hatipoğlu, Orman Umum Müdürü ile birlikte 26 Ağustos 1945 Pazar günü sabahı Taşköprü’ye gitmişlerdir. Tarım bakanı, Taşköprü’de ilçenin başlıca istihsal maddesi olan kendir, meyvecilik ve diğer tarım işleri etrafında incelemelerde bulunmuş ve bunların kalite ve miktar itibariyle ıslah ve gelişmesini sağlayacak olan hususlar etrafında ilgililere direktifler vermiştir.
Ardından Belediye numune bahçesini ve inşa edilmekte olan kendir soyma fabrikasını gezmiş ve buradan Sinop’a gitmiştir. Şevket Raşit Hatipoğlu, Sinop’ta incelemelerini bitirdikten sonra 29 Ağustos 1945 Çarşamba günü Kastamonu’ya geri gelmiştir.
30 Ağustos 1945 Perşembe günü Kastamonu’da Bakanlığını ilgilendiren işler üze- rinde incelemeler yapmış ve Kastamonu’da incelemelerini tamamladıktan sonra 31 Ağustos-3 Eylül 1945 tarihleri arasında Vali Mithat Altıok ile birlikte bazı ilçeleri daha ziyaret ederek 3 Eylül 1945 Pazartesi günü Safranbolu’ya gitmek üzere Araç’tan ayrılmıştır.
(*“Tarım Bakanının Taşköprü’deki tetkikleri”, Tanin, 29 Ağustos 1945, Sayı: 4454-720, s. 7 / ** “Tarım Bakanı Taşköprü’de”, Vakit, 28 Ağustos 1945, Sayı: 9916, s. 4; / *** “Tarım Bakanı dün Taşköprü’den ayrıldı”, Ulus, 28 Ağustos 1945, Sayı: 8654, s. 1.)
Tarım Bakanı Şevket Raşit Hatipoğlu (1898-1973)
Devam edecek. (*) Kaynak: “BAKANLARIN KASTAMONU GEZİLERİ (1923-1950). Emine PÜR. “KASTAMONU TARİHİ ARAŞTIRMALARI (Şehir, Toplum ve Ekonomi) Berikan Yayınevi. Ankara 2023. Sayfa 527-560.
Not: Yazımızda Bakanların Kastamonu gezilerindeki ayrıntıya girilmeden kısa bir bilgi ile esas olarak Taşköprü ziyaretleri ele alınmıştır.
