Yunus Türkölmez, "174 Yıl Öncesinden İsaderesinde Bir Aile Faciası" başlığıyla kaleme aldığı makalesini okurlarına sundu.
Tarihi kayıtlarda İsa Deresi olarak geçen bugünkü adıyla Ese Deresi bölgemizde geçen elim bir olayı tarihi kayıtlar üzerinden inceleyen Amasya Üniversitesi Yüksek Lisan Öğrencisi Çiğdem Önemli Gedik ve Doç. Dr. Songül Keçeci Kurt’un anlatımıyla sizlerle paylaşmak istedim.
Buna göre Redif (Osmanlı Ordusunda yedek asker) Çavuşu İbrahim, bir aile içi tartışma sonucu eşi İftariye hanımı öldürmüştür ve mahkemede suçunu itiraf etmiştir. Cezasını tamamladıktan sonrada diyet parasını ödemeye gücü olmadığından sürgün ve kürek cezasına çarptırılmıştır.
Bildiğiniz üzere Esederesi bölgesi birkaç köyden oluşmakta olup, yazıda bu olayın hangi köy ya da mahallede geçtiğine dair herhangi bir kayıt yoktur. Belki de nesilden nesile aktarılması nedeniyle bu yörede büyüklerinden duymuş olan köylülerimiz olabilir. Amacımız kimsenin acısını deşmek değil, bir kadın cinayetinin Osmanlı Mahkemelerine yansıyan kayıtlarından bugüne aktarımdır.
İşte Amasya Üniversitesi Dergisinde yayınlanan yazıda Vaka 1 olarak incelenen bu cinayet ve ölüm vakası:
“Taşköprü’de geçen kasten adam öldürme suçuna örnek teşkil edecek ilk belgemiz, Kastamonu meclisinin mazbatası ile kazâ naibinin i’lâmının Meclis-i Vâlâ’ya gönderilmesi sonucunda kayıtlara geçmiş olup, vaka 1850 yılında yaşanmıştır.
1840 tarihli Ceza Kanunu’nun birinci fasıl üçüncü maddesine göre Kastamonu Meclisinin dava sürecinde görevli olduğu görülmektedir.
Tespit edilebilen dört belgede geçen olay, Taşköprü’ye bağlı İsa Deresi mevkiisinde geçmektedir.
Katil Redif askeri çavuşlarından İbrahim adlı şahıstır. Maktul, katilin zevcesi olan İftariye Hatundur. Cinayet, katil ve maktulün şiddetli bir şekilde tartışmaları sonucunda gelişmiştir. Katil İbrahim, yanındaki suç aleti olan bıçak ile (alet-i ceriha) karısı İftariye Hatun’u kasten, bilerek darp etmiş ve öldürmüştür.
Bu suçla ilgili olarak İbrahim’in mahkemede suçunu ikrar ve itiraf eylediği görülmüştür. İbrahim, ifadesinde karısı ile yani maktulle aralarında şiddetli geçimsizlik olduğunu öne sürmüştür. Olayla ilgili olarak, yine bir sabah güneş doğduktan sonra tartışmaya başladıklarını ve İbrahim’in dayanamayarak, elindeki bıçak ile karısının sol diz kapağını darp etmek suretiyle yaralanmasına sonradan da ölümüne sebebiyet verdiği açıklanmıştır.
Cinayet vakası sorgu kapsamında çiftin kızları olan Ümmü Gülsüm, maktulün validesi olan Ayşe Hatun ve pederi Ahmet’in de ifadelerine başvurulmuştur. Bu suça ilişkin olarak İbrahim’in kürek cezasına çarptırılmasına karar verilmiştir.
İbrahim ayrıca diyet için ödeyecek parası olmadığını ve kendisinin fakir olduğunu beyan etmiştir. Tersane-i Amire’de kürek cezasına ilişkin olarak beş yıl müddetle cezaya çarptırılmasına ve sürenin dolmasından sonra da memleketi tarafına tard ve sürgün kılınmasına karar verilmiştir.
Bundan başka mahkeme İbrahim’in asker olması cihetiyle silahaltında bulunmadığı zamanlarda mülkiye kanunlarından, silahaltında bulunduğu zamanlarda ise askeri nizama tabi tutulacağına hükmetmiştir.
Bu belgelerden de anlaşılacağı üzere, XIX. yüzyılın ikinci yarısında geçen bu elim cinayetin sebebi aile geçimsizliği, şiddetli karı-koca kavgalarıdır. Katil bir asker taburundan olması belki işinin stresinden dolayı psikolojisinin bozulmuş olabileceğini düşündürmektedir.
Günümüzde çoğalarak devam eden kadın cinayetlerinin Osmanlı Devleti döneminde dahi Taşköprü dolaylarında yani taşrada mevcut olduğu devletin resmi kayıtlarında tutulmuştur.
Yine katilin, maktulün eşi olması irsden dolayı aile içindeki diğer şahısların afları ile kısas hakkından düşülerek diyet cezasına çevrildiği görülmektedir. Fakat katilin diyeti ödeyecek parası olmadığını ifade etmesi üzerine kürek ve sürgün cezası verilmiştir.”
Kadın cinayetlerinin olmaması dileğiyle…
** Çiğdem ÖNEMLİ GEDİK (Amasya Üniversitesi Yüksek Lisans Öğrencisi – Doç. Dr. Songül KEÇECİ KURT (Amasya Üniversitesi). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Kasten Cinayet Vakaları: Taşköprü Kazâsı Örneği.
ASOBİD ● Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı/Issue 7 ● Haziran/June 2020 ● Sayfa/Page: 107-128
