Necati Doğanç, "İttihat ve Terakki Cemiyeti Kastamonu Kulüp Binasının Yapımı İçin Taşköprülülerin Yaptığı Bağışlar (1916-1917)" başlıklı köşe yazısını okuyucularına sundu.

Modern Türk siyasî hayatının birçok konuda temeli sayılan, karmaşık bir yapıya sahip, iniş çıkışlarla dolu kurulma, gelişme ve çöküş süreci olan İttihat ve Terakkî Cemiyeti, Osmanlı Devleti'nin zor zamanlarında devletin beka meselesi içinde doğmuş bir siyasî yapılanmadır. I. Dünya Savaşı'nın kaybedilmesi sonrasında İttihat ve Terakkî Cemiyeti, 5 Kasım 1918 tarihinde feshedilerek tarihe karıştı. Mensupları dağılmış, adı silinmiş olsa da "Türk siyasî hayatının laboratuvarı" olduğu kadar, eğitim, kültür,sanat, iktisat vb. alanlarda etkileri bugünlere kadar gelen derin izler bırakmıştır.(1) “Osmanlı Devletinde II. Meşrutiyetin ilanı ile birlikte cemiyetleşme sürecinin hızlandığı ve siyasal hareketliliğin parti, dernek veya gazeteler aracılığıyla başta İstanbul olmak üzere taşrada vilayetlere kadar hızlı bir organı olarak bir gazete çıkararak İkinci Meşrutiyet dönemi boyunca siyasi, kültürel, sosyal ve eğitim faaliyetlerinde bulunmuştur.

Kastamonu İttihat ve Terakki yöneticileri tarafından şehirde merkezi bir kulüp binası yapımı için yardım kampanyası başlatılmış ve vilayet merkezi dışında kaza ve köylerden de yardım alınarak binanın yapımına 1916 yılında başlanmıştır.

Bugün Kastamonu Müzesi olarak hizmet veren binanın planı Mimar Kemalettin Bey tarafından çizilmiştir.

İttihat ve Terakki Fırkası kulüp binasının resmî açılışı törenle 27 Nisan 1917 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Taşköprülülerin yapmış oldukları yardımlar “Taşköprü’den kulüp için teberuatta bulunan zevât-ı muhteremenin esâmîsi” başlığıyla verilmiştir. Listelerde öncelikle eşraf unvanı ile verilen isimler olup haliyle bu kişilerin yaptığı yardım miktarlarının da fazla olduğu görülmektedir. Eşraftan Madenzâde Hasan Bey (500 Kuruş), Eşraftan Küçük Alizâde Mehmet Efendi (500 Kuruş), Eşraftan Tokatlızâde Hacı Mehmet Salih ve Hacı Osman Efendi (500 Kuruş),Eşraftan Baş Alizâde Ali Efendi (300 Kuruş),Eşraftan Derbederzâde Hacı Mehmet Ağa (300 Kuruş), Eşraftan Derbederzâde Esad Efendi (200 Kuruş), Eşraftan Topuzzâde Hasan Efendi (200 Kuruş), Eşraftan Hacı Serdarzâde Hacı Mehmet Ağa (100 Kuruş), Eşraftan yardım edenlerin isimleri ve yardım miktarlarının belirtilmesinden sonra gazetede tüccar ve o günün esnafının isimleri ve yardım miktarları verilmektedir. Bunlara bakılacak olursa;Tüccardan Mihayil Ağa (100 Kuruş),Tüccardan Lokoy Mahdus Harlbos Ağa (100 Kuruş), Tüccardan Arapzâde Mehmet Efendi (100 Kuruş), Kunduracı Mehmet Efendi (50 Kuruş), Meclis İdare Azâsından Hasan Efendi (50 Kuruş), Kıskıszâde Mehmet Efendi (50 Kuruş), Kapçıkmazzâde Eşref Efendi (20 Kuruş),Tatlıdilzâde Hasan Efendi (25 Kuruş),Kalaycı Emrullah Ağa (20 Kuruş), Çilingir Hacı Mehmet Ağa (20 Kuruş), Hacı Salihzâde Halil Efendi (50 Kuruş), Saatçi Ali Efendi (50 Kuruş), Şekerci Ali Ağa (50 Kuruş), Müftüzâde Şemsettin Efendi (300 Kuruş),Hacı İsmailzâde (1000 Kuruş), Terzi Manol Usta (75 Kuruş), Tüccardan Vasil Ağa (75 Kuruş).

Daha sonra Taşköprü mülkî erkânı ve idarî yapıda görev yapan ve yapmış olan yönetici ve memurların isimleri ile birlikte yardım miktarları gazetede verilmiştir. Söz konusu isimler şunlardır:

Kaymakam Zeki Ziya Bey (75 Kuruş), Kadı Mehmet Şükrü Efendi (75 Kuruş),Şer’iye Kâtibi Vekili Şükrü Efendi (5 Kuruş),Müdür Şükrü Efendi (17 Kuruş), Müftü Mehmet Emin Efendi (20 Kuruş), Müderrris Hayrullah Efendi (10 Kuruş), Mahzar Ahmet Ağa (7 Kuruş), Odacı Hüseyin Ağa (30 Kuruş), Mütekait Binbaşı Ahmet Ağa (100 Kuruş), Mütekait kolağası Mustafa Ragıb Efendi (100 Kuruş), Mütekait Yüzbaşı Salih Efendi (50 Kuruş), Tahrirât Kâtibi Ali Hayri Efendi (20 Kuruş), Nüfus Memuru Mehmet Efendi (20 Kuruş), Nüfus Kâtibi Muslu Efendi (5 Kuruş), Gardiyan Abdullah Efendi (10 Kuruş), Odacı Hüseyin Efendi (5 Kuruş), Bidayet Mahkemesi Reisi Mustafa İzzet Bey (60 Kuruş), Müdde-i Umûmi Mustafa Asım Efendi (50 Kuruş), Azâ Rüştü Efendi (10 Kuruş), Azâ Ahmet Efendi (10 Kuruş), Başkâtip Ahmet Lütfi Efendi (25 Kuruş), Zabıt Kâtibi Ali Fehmi Efendi (15 Kuruş), Müstantık Kâtibi Asım Efendi (15 Kuruş), Zabıt Kâtibi Hüseyin Hasan Efendi (12 Kuruş), Mübaşir Mehmet Efendi (11 Kuruş), Odacı Müdür Ağa (7 Kuruş),Odacı Fâik Efendi (5 Kuruş), Mal Müdürü Mehmet Şükrü Efendi (45 Kuruş),Mal Muavini Necip Efendi (27 Kuruş), Kurra Kâtibi Hüseyin Efendi (20 Kuruş), Sandık Emîni Abdulkadir Efendi (20 Kuruş), Mal Refîki Mehmet Hâmî Efendi (15 Kuruş), Tahsil Memuru Şevki Bey (30 Kuruş), Müfredat Kâtibi Şaban Efendi (12 Kuruş), Müfredat Kâtibi Arif Efendi (12 Kuruş), Maliye Piyâde Tahsildârı Hacı Ömer Efendi (15 Kuruş), Maliye Piyâde Tahsildârı Sabri Efendi (15 Kuruş), Maliye Piyâde Tahsildârı Hacı Ömer Efendi (15 Kuruş), Maliye Süvâri Tahsildârı Halil Efendi (22 Kuruş),Maliye Süvâri Tahsildârı Zühdü Efendi (22 Kuruş), Maliye Süvâri Tahsildârı İbrahim Efendi (22 Kuruş), Maliye Süvâri Tahsildârı Tevfik Efendi (22 Kuruş), Maliye Süvâri Tahsildârı Abdülhâlim Efendi (22 Kuruş),Maliye Süvâri Tahsildârı Şükrü Efendi (22 Kuruş), Maliye Süvâri Tahsildârı Mahmut Efendi (22 Kuruş), Maliye Süvâri Tahsildârı Halil Efendi (22 Kuruş), Maliye Süvâri Tahsildârı Salih Efendi (22 Kuruş), Maliye Süvâri Tahsildârı Kâmil Efendi (22 Kuruş), Maliye Süvâri Tahsildârı Mehmet Efendi (22 Kuruş), Maliye Süvâri Tahsildârı Yunus Efendi (22 Kuruş),Orman Fen Memuru Eşref Efendi (40 Kuruş), Orman Mesaha-i Eşcâr Memuru Abdülkerim Efendi (40 Kuruş),Orman Muâmelât Memuru Hasan Efendi (20 Kuruş), Orman Cibâyet Memuru Mehmet Ratib Efendi (15 Kuruş),Orman Bekçibaşı Mehmet Nurî Efendi (15 Kuruş), Orman Bekçibaşı Hüsnü Efendi (15 Kuruş),Orman Bekçibaşı Kâsım Efendi (15 Kuruş),Orman Bekçibaşı Mustafa Efendi (15 Kuruş), Orman Bekçibaşı Said Efendi (15 Kuruş), Orman Bekçisi Ateşyân Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi Hasan Çavuş (7 Kuruş), Orman Bekçisi Feyzi Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi Mehmet Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi İbrahim Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi Numan Çavuş (7 Kuruş), Orman Bekçisi Ahmet Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi Ali Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi Mustafa Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi Efendi (7 Kuruş), Orman Bekçisi Efendi (7 Kuruş), Tapu Memuru Efendi (25 kuruş), Tapu Memuru Efendi (10 kuruş), Komiser Muavini Abbas (30 Kuruş), Ambar Memuru Mustafa (18 Kuruş), Ambar Memuru Kazım (16 Kuruş), Telgraf Müdürü Niyazi (30 Kuruş), Muhabere Memuru Ali (15 Kuruş), Çavuş Hasan Ağa (15 Kuruş), Çavuş Aziz Ağa (12 Kuruş), Muvazaa Raif Efendi (2 Kuruş), Ziraat Bank Memuru (35 Kuruş), Vezne Mukayyidi Hafız Nuri (15 Kuruş), Tahsildar Mehmet Efendi (15 kuruş), Mütekâidîn (17 Kuruş).

Son olarak da Taşköprü’ye bağlı bulunan nahiye ve köylerden yapılan yardımlara değinilmektedir. Burada köylerden toplanan yardımlar köy ismi ve köylüler adına yardımları teslim eden kişinin ismiyle birlikte verilmiştir.

Ağcakeşi Karyesi namına Hafız Hüseyin Efendi (300 Kuruş), Karal Karyesi eşrafından Şatırzâde Hacı Ahmet Ağa (400 Kuruş), Abalı Karyesi eşrafından Abalıoğlu Kamil Ağa (100 Kuruş), Orta Karyesinden Güdükoğlu Hüseyin Ağa (50 Kuruş), Avarız Karyesinden üç zattan (150 Kuruş), Mesid Karyesinden Ali Beyoğlu Hamdi Ağa (150 Kuruş), Obrucak Karyesinden Hasan Beyoğlu Ahmet Ağa (100 Kuruş), Celeb Karyesinden Tekaüt Mehmet Ağa (100 Kuruş), Çopuroğlu Karyesi namına Kadı Mehmet Ağa (300 Kuruş), Avarız Sülüsesi Karyesi namına Hakkı Bey (100 Kuruş), Alibeşe Karyesinden Çadırcıoğlu Mehmet Ağa (100 Kuruş), Alibeşe Karyesinden Çadırcıoğlu Mustafa Ağa (100 Kuruş), Alibeşe Karyesinden Mülazımoğlu Mehmet Ağa (100 Kuruş), Karşu Karyesi Ahalisinden (300 Kuruş), Tokalar Karyesi Muhtarı (200 Kuruş), Ceneb Karyesi Namına Ömer (100 Kuruş), Aşağı Uzunkavak Karyesi namına Şükrü Bey (150 Kuruş), Serçimen Karyesi namına (100 Kuruş), Cennet Karyesi namına Ömer Ağa (100 Kuruş), Kızılca Orhan Karyesi namına (200 Kuruş),Bol Karyesi Muhtarı Bekir Efendi (50 Kuruş), Yukarı Uzunkavak Karyesi namına İbrahim Ağa (200 Kuruş), Taşcevher Karyesinden Cevheroğlu İbrahim Ağa (50 Kuruş), Gökçeağaç Nahiyesi Müdürü Eşref Hafız Efendi (30 Kuruş).

Taşköprü Kasasınca Kastamonu’da kulüp inşası için toplanan yardım severlerin bağışları Kastamonu’ya Taşköprü Mal Müdürü olan Osman Nuri Bey tarafından ulaştırılmıştır. İnşa edilecek olan İttihat ve Terakki kulübü binası için Taşköprü Kazasından önemli bir miktarda ve üç yüz lirayı aşan meblağda bir yardımın yapıldığı ve yardımda bulunanların isimlerinin ileriki sayılarda yayınlanacağı Köroğlu gazetesinde duyurulmaktadır.”(2)

Kaynak: (1)https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/M.Gündüz

(2) İttihat ve Terakki Cemiyeti Kastamonu kulüp binasının yapımı için Taşköprülülerin yaptığı bağışlar (1916-1917) Prof.Dr.Mehmet Serhat Yılmaz .Kastamonu Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Uluslararası Taşköprü Pompeipolis Bilim Kültür Sanat Araştırmaları Sempozyumu Tam Metin Kitabı

Necati DOĞANÇ/Araştırmacı Eğitimci