İslam İşbirliği Teşkilatı İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), Birinci Dünya Savaşı’nda Medine’yi İngiliz destekli isyancılara karşı 2 yıl 7 ay boyunca kahramanca savunan ve “Çöl Kaplanı” olarak bilinen Taşköprülü Fahreddin Paşa’nın fotoğraf koleksiyonunu dijitalleştirdi. Paşanın bizzat çektiği karelerden oluşan arşiv, araştırmacıların erişimine açılarak tarihe ışık tutan önemli bir kaynak niteliği kazandı.
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Medine’yi kuşatma altında kararlılıkla savunan Fahreddin Paşa’nın kendi çektiği fotoğraflardan oluşan koleksiyon, IRCICA tarafından dijital ortama aktarılıp erişime sunuldu. Ömer Fahreddin Türkkan Paşa’nın oğulları emekli Tümgeneral Selim Türkkan ve emekli General-Milletvekili Orhan Türkkan tarafından kuruma bağışlanan cam negatiflerden oluşan bu arşiv, dönemin şehir dokusunu yansıtan yüzlerce kare içeriyor.
IRCICA Genel Direktörü Prof. Dr. Mahmut Erol Kılıç, yaptığı açıklamada Fahreddin Paşa’nın Osmanlı terbiyesiyle yetişmiş, devletin kritik dönemlerinde görev almış önemli bir şahsiyet olduğunu belirtti. Paşanın, İngilizlerin kışkırttığı isyanı diplomatik yollarla çözmek için uzun süre çaba gösterdiğini aktaran Kılıç, sonuç alınamayınca askeri yöntemlere başvurmak zorunda kaldığını ifade etti.
Kılıç, o dönemlerde Osmanlı’nın başkenti İstanbul’da İttihat ve Terakki Cemiyetinin yönetimde olduğuna dikkat çekerek, Paşa’nın bazı emirleri uygun bulmadığı için yerine getirmediğini söyledi. Fahreddin Paşa’nın Peygamber Efendimize olan derin sevgisi nedeniyle, "Ben seni terk etmem ya Resulallah" sözleriyle bilindiğini hatırlattı. Paşanın esaretten kurtularak İstanbul’a dönüşünün ardından Kurtuluş Savaşı’na katıldığını, daha sonra Afganistan’a büyükelçi olarak atandığını da aktardı.
Koleksiyon, hikayeleriyle kitaplaştırılacak
Prof. Dr. Kılıç, Paşa’nın 257’sini kendisinin çektiği toplam 647 cam pozitifin bağışlandığını ve bu karelerin büyük bölümünün Mekke, Medine, altyapı çalışmaları, askeri faaliyetler ve Afganistan dönemine ilişkin önemli detaylar barındırdığını belirtti. Arşivdeki fotoğrafların hikâyeleriyle birlikte kitaplaştırılmasının da planlandığını ifade etti.
IRCICA Araştırma Bölümü Başkanı Prof. Dr. Cengiz Tomar ise Fahreddin Paşa’nın, Peygamber sevgisi yüksek bir komutan olarak Medine’yi İngilizlere teslim etmemek için emirlere karşı geldiğini anlattı. Tomar, Paşanın çok zor koşullarda 2 yıl 7 ay direndiğini belirterek şunları söyledi:
“Burada önemli bir husus da 15 bin askeri olmasına rağmen bugün Topkapı Sarayı'nda bulunan 30 kadar kutsal emaneti göndermek için 2 bin askerini tahsis ediyor. Zaten 50 bin askere karşı 15 bin askere sahip ama bu sayının 2 binini tahsis ediyor. Gücünü azaltma pahasına bu kutsal emanetlerin İngilizlerin eline geçmesini engelliyor. Şayet o olmasaydı, bugün belki British Museum'da kutsal emanetleri görebilecektik.”
Tomar, Osmanlı’nın son döneminde birçok kahraman olduğunu ancak İngilizlerin bile ona “Çöl Kaplanı” lakabını verdiği Fahreddin Paşa’nın bu isimler arasında özel bir yere sahip olduğunu kaydetti.
Osmanlı İmparatorluğu’nun siluetini yansıtan fotoğraflar
Koleksiyondaki fotoğrafların Mekke, Medine, Hicaz bölgesi, Arap coğrafyası, Balkanlar, Anadolu ve Afganistan’dan kareler içerdiğini vurgulayan Tomar, bu görüntülerin 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın başındaki Osmanlı İmparatorluğu’nun siluetini yansıttığını söyledi. Fotoğraflarda şehir manzaralarının yanı sıra portreler, törenler, imar faaliyetleri ve askeri çalışmalara dair değerli izler bulunduğunu ifade etti.
Tomar son olarak, fotoğrafların dijital ortamda erişime açılmasının büyük bir kazanım olduğunu vurgulayarak, “Bir fotoğraf bir kitaptan daha çok şey anlatabilir. Üzerinde makaleler, tezler, çalışmalar yapılabilir, kitaplar yazılabilir.” dedi.
İlgili Haber
Taşköprülü Fahreddin Paşa’nın 600’ü Aşkın Fotoğrafı Erişime Açıldı
