JAMA Neurology dergisinde yayımlanan son araştırma, özellikle hava kirliliği ile bunama arasındaki ilişkiyi yeniden gündeme taşıdı. Bilim insanları, çevresel faktörlerin beyin sağlığı üzerindeki etkilerini daha net ortaya koyarken, uzmanlar hükümetleri ve toplumları bu konuda daha ciddi önlemler almaya çağırıyor.
Hava Kirliliği ve Beyin Fonksiyonları
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), uzun süredir hava kirliliğini insan sağlığı açısından en kritik tehditlerden biri olarak tanımlıyor. Öyle ki her yıl yaklaşık 7 milyon kişinin hava kirliliğine bağlı nedenlerle yaşamını yitirdiği tahmin ediliyor. Özellikle çapı 2,5 mikrometreden küçük partiküller (PM2.5), solunum yoluyla akciğerlere giriyor ve buradan kan dolaşımı aracılığıyla beyne kadar ulaşıyor.
Pennsylvania Üniversitesi tarafından yürütülen ve ABD’de 11 eyalette yapılan geniş kapsamlı bir araştırmada, 1999–2022 yılları arasında yaşamını yitiren 602 Alzheimer hastasının beyin otopsileri incelendi. Bulgulara göre, yıllık ortalama PM2.5 maruziyetindeki her 1 mikrogram/metreküp artış, beyinde Alzheimer ile ilişkili tau ve amiloid proteinlerinin yüzde 17 oranında daha fazla birikmesine yol açıyor. Bu proteinler, beyinde plak ve düğümler oluşturarak hastalığın en belirgin semptomlarının ortaya çıkmasına neden oluyor.
Küresel Ölçekte Vaka Artışı
Sadece çevresel faktörler değil, yaşam tarzı da Alzheimer riskini ciddi şekilde etkiliyor. Geçtiğimiz yıl yayımlanan farklı bir çalışmada, Alzheimer vakalarının neredeyse yarısının çocukluktan itibaren önlenebilecek 14 risk faktörüne bağlı olduğu belirlendi. Bu riskler arasında yüksek kolesterol ve görme kaybı gibi unsurlar da yer alıyor.
Frontiers dergisinde yer alan verilere göre, 1990 ile 2019 yılları arasında Alzheimer ve diğer demans türlerinin görülme oranı %148 artış gösterdi. Aynı dönemde toplam vaka sayısının ise %161 yükseldiği açıklandı. Bu dramatik artışta, dünya genelinde hızla yaşlanan nüfusun önemli rol oynadığı vurgulanıyor.
Uzmanlardan Uyarı
Uzmanlara göre Alzheimer’ın giderek yaygınlaşması, sadece tıbbi değil aynı zamanda sosyal ve ekonomik bir sorun olarak da öne çıkıyor. Hava kirliliğinin azaltılması, sağlıklı yaşam alışkanlıklarının teşvik edilmesi ve erken tanı yöntemlerinin geliştirilmesi, bu küresel sorunun önüne geçilmesi için kritik adımlar arasında gösteriliyor.
