Kastamonu, tarihi ve kültürel değerlerini tanıtma çalışmalarına hız kesmeden devam ediyor. Bu kapsamda Kastamonu Valiliği, şehrin önemli tarihi yapılarından biri olan Ziyâiye Medresesini gündeme taşıdı. Topçuoğlu Mahallesi’nde, Topçuoğlu Camii’nin hemen yanında yer alan medrese, yüzyıllık geçmişi ve kültürel önemiyle dikkat çekiyor.
Ziyâiye Medresesi’nin Tarihi ve Kuruluşu
Medresenin kurucusu, dönemin ünlü ulemâlarından Mehmed Hulusi Efendi (Hacı Evliya)’dır. 1286/1869 yılında inşa edilen medresenin adı, kurucusunun oğlunun ismiyle bağlantılıdır. Hulusi Efendi, 15 Şa‘bân 1286 tarihinde vakfiye düzenlerken, aynı gün oğlu dünyaya gelmiş ve ona Ahmed Ziyaeddin ismi verilmiştir. Bu nedenle medrese de Ziyâiye adıyla anılmaya başlanmış.
Medresenin Yeniden İnşası ve Gelişimi
1906 yılında babasının vefatının ardından medrese işleriyle ilgilenmeye başlayan Ahmed Ziyaeddin Efendi, zamanla kısmen harap hâle gelmiş olan binayı yıktırarak yeniden inşa ettirdi. Yeni yapı, üst katı on bir, alt katı üç oda olmak üzere toplamda on dört dershaneden oluşuyordu ve yarı kargir olarak tasarlanmıştı. 15 Cemaziyülevvel 1329/1911 tarihli vakfiye ile medresenin zemin katındaki bir dükkan ve iki mağaza, medresenin masraflarını karşılamak üzere vakfedildi.
Sahiplik ve Güncel Kullanımı
Ziyâiye Medresesi, tarih boyunca farklı sahiplerin elinden geçmiş ve çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. 1932 yılında İl Özel İdaresi’ne devredilen bina, aynı yıl Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 600 lira bedelle satın alınmıştır. 1940 yılında Hüsnü İmamvekili tarafından alınan medrese, 2001 yılında hayırsever Firdevs Saka Hanımefendi aracılığıyla Türkiye Diyanet Vakfı’na bağışlanmıştır. Günümüzde medrese, Kastamonu Müftülüğü Gençlik Merkezi olarak aktif bir şekilde hizmet vermekte.
Kurucuların Katkıları ve Eserleri
Ziyâiye Medresesi’nin kurucusu Mehmed Hulusi Efendi, sadece medreseyi inşa etmekle kalmamış, aynı zamanda “Kurban Risâlesi” adında bir eseri de yayımlamıştır. Onun oğlu Ahmed Ziyaeddin Efendi de babasının izinden giderek hem medresede müderrislik yapmış hem de Kastamonu Askeri Rüşdiyesi ile Kastamonu Sultanisi’nde öğretmenlik görevinde bulunmuştur.
Ahmed Ziyaeddin Efendi, dini ilimler, fıkıh ve kıraat alanlarında birçok eser kaleme almıştır. Bunlar arasında “Vesîletü’n-necât”, “Hulâsatü’l-efkâr”, “Vesîletü’l-gufrân”, “Vesîletü’s-saâde” ve “Miftâhü’l-felâh” gibi kitaplar yer almaktadır. Medreseye katkılarının yanı sıra sosyal sorumluluk projelerinde de aktif olan Ziyaeddin Efendi, Kastamonu Donanma Cemiyeti’nde başkanlık yapmış ve bu görevindeki üstün çabalarından dolayı madalya ile ödüllendirilmiştir. Kendisi 5 Mart 1915 tarihinde vefat etmiş ve kabri Şeyh Şa'bân-ı Veli Türbesi haziresine defnedilmiştir.
Ziyâiye Medresesi’nin Kültürel Önemi
Ziyâiye Medresesi, sadece bir eğitim kurumu olmanın ötesinde, Kastamonu’nun kültürel ve dini mirasını gelecek kuşaklara aktaran önemli bir yapı olarak öne çıkıyor. Osmanlı dönemi mimarisini yansıtan yapısı, tarihi vakfiyeleri ve zengin kültürel birikimiyle ziyaretçilerini geçmişe taşıyor. Ayrıca medresenin, modern dönemde gençlik merkezi olarak kullanılması, tarihi yapıların günümüz toplumuna entegrasyonuna örnek teşkil ediyor.
Kastamonu Valiliği’nin bu tür paylaşımları, şehrin tarihi değerlerinin korunması ve tanıtılması açısından büyük önem taşıyor. Ziyâiye Medresesi gibi yapılar, hem akademik çalışmalar hem de kültürel turizm açısından Kastamonu’nun öne çıkan noktaları arasında yer alıyor.
