Paflagonya, Anadolu'nun Karadeniz kıyısında, Pontus ve Bitinya arasında yer alan önemli bir antik bölgedir. Kızılırmak (Halys) ve Bartın Çayı (Parthenius) arasında uzanan bu topraklar, güneyde Frigya ve Galatya ile çevriliydi. Kuzey sınırını ise Karadeniz oluşturuyordu.
Günümüzde Sinop, Bartın, Çankırı ve Karabük, Kastamonu illeri Paflagonya sınırları içinde yer alırken, Çorum, Bolu, Zonguldak ve Samsun’un bazı bölümleri de bu tarihi coğrafyaya dahildir.
Paflagonya'nın Kökenleri ve Antik Halkları
MÖ 1000 yıllarında bölgeye hakim olan Paflagonlar, adını bu topraklara vermiştir. Homeros’un İlyada destanında, Truva Savaşı’na katılan Paflagonyalıların Bartın Çayı (Parthenius) çevresinde Amasra (Sesamos) ve Kurucaşile (Kromna) gibi antik kentler kurduğu anlatılır.
Arkeolojik bulgular, bölgedeki yerleşim izlerinin 4.000 yıl öncesine kadar uzandığını gösteriyor. Çankırı’da yapılan kazılarda, Orta Tunç Çağı’na (MÖ 2000-1500) ait 35 höyük ve nekropol keşfedilmiştir.
Kastamonu’nun Taşköprü ilçesine bağlı Zımbıllı Tepe mevkisinde yer alan, antik Paflagonya bölgesinin başkenti Pompeiopolis’te 2006 yılında başlatılan arkeolojik kazı çalışmaları da aralıksız sürüyor.
Tiyatro yapısının hemen yanında bulunan ve konser salonu olarak bilinen Odeon kısmındaki son kazılarda, iki farklı Afrodit heykeline ait parçalar gün yüzüne çıkarıldı. Bu parçalardan biri heykel başına, diğeri ise gövde kısmına ait olduğu belirlendi.
(Paflagonya bölgesini gösteren 15. yüzyıla ait tarihi harita)
Mitoloji ve Efsanelerin İzinde Paflagonya
- Amazonlar, Karadeniz Ereğlisi ve Sinop çevresinde yaşadıkları bilinen savaşçı kadınlardır.
- Kaskalar ve Kukonlar, Hititlerden sonra bölgenin en eski halklarındandır.
- Herodot, Paflagonların kabileler halinde yaşadığını ve kendine özgü bir kültür geliştirdiğini aktarır.
Büyük İskender’den Roma’ya: Paflagonya’nın Siyasi Tarihi
- Büyük İskender, Paflagonya’yı fethedememiş, ancak komutanı Antigon bölgeyi ele geçirmiştir.
- MÖ 183’te Pontus Krallığı, Paflagonya’yı kontrol altına almıştır.
- Roma Dönemi’nde bölge önemli bir merkez haline gelmiş, Taşköprü (Pompeiopolis) Roma’nın eyalet başkenti olmuştur.
- 395’te Bizans İmparatorluğu’na geçen bölge, 1100’de Danişmendliler tarafından fethedilmiştir.
Paflagonya’nın Önemli Antik Kentleri
1. Tieion
- Zonguldak’ın Filyos beldesinde yer alan bu antik kent, Miletoslular tarafından kurulmuş bir Helen kolonisidir.
- Pergamon Krallığı’nın kurucusu Filetairos’un doğum yeri olduğu bilinmektedir.
2. Boyabat Kalesi
- Sinop’un Boyabat ilçesinde bulunan bu kale, MÖ 7. yüzyılda Paflagonlar tarafından inşa edilmiştir.
- Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde kullanılmış, 2018’de Türkiye’nin en görkemli 13 kalesi arasında gösterilmiştir.
3. Pompeiopolis
- Kastamonu’nun Taşköprü ilçesinde yer alan bu antik kent, Romalı General Pompey tarafından MÖ 64’te kurulmuştur.
- Paflagonya’nın Roma dönemindeki eyalet merkezi olarak önemli bir rol oynamıştır.
Paflagonya'dan Çıkan Önemli Şahsiyetler
İşte Paflagonya bölgesinin tarihine kazandırdığı bazı önemli isimler:
- Artoxares (M.Ö. 5. yüzyıl): Pers kralları I. Artakserkses ve II. Darius'un elçisi
- Sinoplu Diyojen (M.Ö. 4. yüzyıl): Kinik felsefesinin ünlü filozofu, fıçıda yaşamasıyla efsaneleşen düşünür
- Paphlagonialı İskender (MS 105-170): Asklepios kâhini olarak bilinen, dönemin en tartışmalı figürlerinden
- Aziz Filaretos (8. yüzyıl): Bizans döneminin önemli dini şahsiyetlerinden
- İmparatoriçe Theodora (9. yüzyıl): Bizans İmparatoru Theophilus'un eşi
- IV. Mihail (MS 1010-1041): Bizans tahtına oturan Paflagonya kökenli imparator
Paflagonya’nın Mirası
Paflagonya, zengin tarihi, mitolojik efsaneleri ve arkeolojik kalıntılarıyla Anadolu’nun en ilgi çekici antik bölgelerinden biridir. Günümüzde Karadeniz’in bu gizemli coğrafyası, tarih ve kültür meraklıları için keşfedilmeyi bekleyen bir hazinedir.
Eğer antik dönemin izlerini sürmek istiyorsanız Sinop, Zonguldak ve Kastamonu'daki bu tarihi noktaları mutlaka ziyaret edin!
